Open of gesloten samenleving

In de stilte van de zomer ontving ik de volgende mededeling: ‘Wij hebben met Susan van Kempen en een groepje deelnemers aan het esoterische uur besloten, dat de aankondigingen van de esoterische uren niet meer op de website geplaatst hoeven te worden.’
Meer stond er niet, alleen nog de groet. Dat is natuurlijk het goed recht van degenen die het zo willen en we zullen de esoterische uren dan ook niet meer op de website publiceren. Maar er bleven wel enkele vragen in mijn hoofd hangen en die wil ik met u delen.
Elke verandering wordt voorafgegaan door een frictie. Er wringt iets in de manier waarop iets gedaan wordt en men wil het daarom zo veranderen dat die frictie niet meer optreedt. Welnu, heb ik iets gemist? Hebben er protestgroepen op de stoep gestaan tijdens eerdere esoterische uren? Stond er onverwacht iemand voor de deur die in zijn onnozelheid dacht dat hij (zij) zomaar kon aansluiten?  Of zijn er vermoedens die erop wijzen dat zich in de toekomst iets dergelijks kan voordoen?
Kortom: voor welk probleem is dit een oplossing?
Ik vernam terloops dat de vermelding niet meer gewenst is omdat het ‘nergens op de regiowebsites vermeld wordt’. Dat laatste is aantoonbaar niet waar: De esoterische uren worden al een paar jaar trouw vermeld op de website van… antroposofie-eindhoven! De tekst ervan is letterlijk gedicteerd  door de vorige lector en we ontvingen trouw de nieuwe gegevens. Sterker nog: In de coronatijd werd aangegeven dat men voor het laatste nieuws altijd onze website moest raadplegen.

Het zij zo. Het is onvermijdelijk dat we met de website en de nieuwsbrief niet alle activiteiten op antroposofisch gebied in de regio Eindhoven kunnen afdekken.

In het verlengde van het voorgaande ligt een ander punt en dat gaat mij aan het hart.

Honderd jaar geleden, tijdens het leven van Rudolf Steiner, en ook nog in de jaren erna, speelde het antroposofische leven zich af in kleine groepen, cellen, waarbinnen men studeerde op de beginselen van die nieuwe kijk op de mens, de wereld en daarbuiten. Binnen de veiligheid van de eigen groepjes kon de antroposofie als het ware uitgebroed worden. Buiten die groepjes was er een onvriendelijke, niet begrijpende wereld. Rondom de Tweede Wereldoorlog was die zelfs uitgesproken vijandig. Die tijd ligt ver achter ons. In de tweede helft van de twintigste eeuw is de antroposofie ‘salonfähig’ geworden met een bloeiperiode voor de vrije scholen en antroposofische therapieën, BD-voeding werd niet meer geassocieerd met geitenwollen sokken en er werden talloze voordrachten en cursussen gehouden.
Ook die tijd is voorbij en we zijn nu al flink onderweg in de eenentwintigste eeuw. Alle nieuwe vormen van communicatie hebben onbegrensde mogelijkheden geopend, visueel en auditief, op schrift en door middel van moderne media. Wie wil weten wat Rudolf Steiner verteld heeft en wat al zijn geestverwanten nog vertellen over willekeurig welk onderwerp, kan dat probleemloos vinden op het internet of YouTube. Dat geldt ook voor de teksten van de esoterische uren in boekvorm. En wie wil doorvragen over wat hij gehoord/gezien heeft kan naar een scala aan cursussen en symposia. Fantastisch toch?
Dat alles heeft ook een schaduwzijde. De kans bestaat dat sommigen de gelezen stof niet goed verstaan of – erger – de stof vanuit een vijandige opvatting lezen en vervolgens daarvan gebruik maken om de antroposofie in diskrediet te brengen. Het openbaar maken van de diepgewortelde inhoud kan dan tegen ons gebruikt worden. We worden gedwongen om onze opvattingen te verdedigen. So what? Als we achter onze opvattingen staan is het een uitdaging om ze uit te leggen, ook tegenover kwaadwillende criticasters.
Die openbaarheid is een zegen van onze tijd. Tegelijk vormt zij een risico. Maar het kan nooit een reden zijn om de inhoud verborgen te houden voor hen die ervan kennis willen nemen. Tegenover enkele “reaguurders” staan talloze belangstellenden. En die laatste mogen niet te lijden hebben onder de kritiek van anderen.
De antroposofische binnenwereld heeft evenzeer te lijden van een gebrek aan openheid: Trekt de beweging zich zelfgenoegzaam terug in haar eigen gelijk of wil zij zich over de wereld verspreiden als inspiratiebron voor alle mensen?

Koen Brantjes