Deze tijd wordt beheerst door het corona virus. Ons sociale leven is daardoor flink in beweging gekomen. Genegenheid op afstand, hoe doe je dat? Regels proberen ons te bepalen. In het omgaan daarmee ontstaan verschillen doordat we er anders mee om willen gaan. Wij worden ons bewust van nieuwe mogelijkheden. Samen zitten we in hetzelfde schuitje. Dat schept een band, een groepsgevoel. Dat merkte ik op mijn wandelingen. Veel meer mensen kom ik daar nu tegen. Eerder reageerde men terughoudend bij de ontmoeting. Nu groet men open en vriendelijk en wil graag zijn verhaal vertellen. Zoals de vrouw die in de zorg werkt vertelt: dat er mensen uit de horeca, die nu weinig te doen hebben, de zorg kwamen versterken. Dat beviel de mensen uit de horeca zo goed dat zij overwegen om in de zorg te blijven. Er heerst een bijzondere eensgezindheid; samen komen wij hier doorheen. Mondkapjes dragen in de trein was nieuw, voor mij als reiziger maar ook voor de conducteur. Hij kwam de trein door, niet om de kaartjes te controleren maar onze mondkapjes. Wij kregen complimenten dat wij ons zo goed gedroegen met dit “mondkapjesgedoe”, zoals hij ons meldde. Het elkaar kunnen besmetten levert de vraag naar vertrouwen op. Gaan we er allemaal wel verantwoordelijk mee om? Reageren we vanuit een gevoel van angst of hebben we vertrouwen in ons immuunsysteem? Veel om te beslissen en over na te denken. Nieuwe vormen geven ook nieuwe kansen en ontwikkelingen. Maar laten we hopen dat de oorlogstaal stopt.
Samen leven met antroposofie.
Het hart van de antroposofie is de mens in zijn sociale omgeving. Wij ontwikkelen, zijn op zoek naar antwoorden en hebben elkaar daarbij nodig. Op weg om Mens te worden.
De bewustzijnsziel.
Wij leven in de zogenoemde “tijd van de bewustzijnsziel”, vanaf de 15de eeuw. Wat wordt daarmee bedoeld? In dit tijdperk neemt de mens in zijn leven bewust zijn plaats in. Hij heeft geleerd om verantwoordelijk te zijn voor wat hij zegt, laat en doet. Hij neemt beslissingen en werkt aan zijn lot, zijn taak op aarde, zijn vaardigheden. Zijn mogelijkheden, waarmee hij zijn beroep en zijn relaties kiest. Daarbij komt hij ook zijn onvermogen, ziekten en misverstanden tegen en kan daar wel of niet mee omgaan. Elk mens zal door de manier waarop hij zijn plaats inneemt anders zijn dan zijn tijdgenoten. De uitdaging is om met hen samen te werken, ook al zijn de verschillen groot. Hierin helpt het om ons denken te verbinden met ons voelen en vanuit dit “hartedenken” begrip en warmte te ontwikkelen om de ander toe te laten, voor hem open te staan. In het bewustzijnszielentijdperk is de centrale vraag voor de mens: “Hoe kan ik in de wereld en in mijzelf mij zo opstellen dat ik mijn eigen wezen wordt?” Hiermee realiseert hij zijn menswaardig bestaan.
Michaël als tijdsgeest.
Met het bewustzijnszielentijdperk valt op dit moment samen dat Michaël vanaf 1879 tijdgeest is. Wat wil dat zeggen? Michaël is een zonnewezen, een aartsengel, die de mens leidt naar een hoger inzicht. Dit hogere inzicht is de werkzaamheid van Christus. Om Michaël te bereiken moet de mens zichzelf actief in het geestelijke plaatsen. Michaël wordt niet bereikt door passieve aandacht. De vooruitgang in de ontwikkeling van de mensheid kan alleen maar mogelijk worden als inspiraties van Michaël in de bewustzijnsziel van de mensen worden opgenomen. In de afbeelding van Michaël houdt hij de tegenkracht die de mens aan de aarde bindt (Ahriman) onder zich in bedwang met zijn zwaard. Ook met zijn weegschaal in zijn hand weegt hij de daden van de mens en houdt hen in evenwicht. Zijn naam betekent “wie is als God?”. Zo werkt hij als helper van Christus om de mens te herinneren aan zijn geestelijke oorsprong. Hij zal helpen als de mens door moedskrachten vervuld uit vrijheid op zoek gaat naar zijn geestelijke afkomst.
Doordat Michaël de mens leert om beter Christus te kennen schenkt hij de mens vrijheid en de mensengemeenschap harmonie. Deze drukken zich uit in een moreel handelen.
De nieuwe mysteriën.
In het sociale proces kunnen we elkaar helpend bijstaan. Wij kunnen daarvoor nieuwe sociale vormen vinden of oude omvormen, opdat het “ik-bewustzijn” gestimuleerd wordt en in zijn ontwikkeling geestelijk kan ontwaken. Rudolf Steiner noemt dit de grondslag van de nieuwe mysteriën. Door de daad van Christus die de dood overwon zijn de mensen verder ontwikkeld tot de individuen die wij nu zijn. Zijn nieuwe geboorte door het kruis luidde een nieuwe inwijdingsweg in. In deze tijd betekent dit dat ieder mens, in welke situatie hij of zij ook leeft, altijd in staat zal zijn zich te scholen, om de inwijding te zoeken. Als ik-dragers tussen andere ik-dragers. De bewustzijnsziel maakt de keuze mogelijk: een volkomen vrije keuze om de geestelijke wereld af te wijzen of deze te erkennen. Hiermee beïnvloeden wij ons samenleven met onze medemensen en de hele wereld; Wijzen wij het geestelijke af als bestaansbron van de wereld, dan wordt de mens tot een machine-achtig wezen. De afzondering van mens en wereld ligt dan begrijpelijkerwijze heel dicht bij. Of erken je de geest als uitgangsproces van de wereld, dan vind je een andere toegang tot jezelf en anderen. Dit laatste vormt het hart van de moderne inwijdingsweg. In de boeken en voordrachten van Rudolf Steiner bereidt hij deze nieuwe mysteriën voor door zijn geesteswetenschappelijke kennis voor de mensen openbaar te maken. De tijdgeest Michaël en de bewustzijnsziel kun je in deze nieuwe mysteriën zien als de helpende omstandigheden. Het bijzondere aan de nieuwe mysteriën is dat de directe helpers onze medemensen zijn. Wij helpen elkaar: Zo samen is het de grote uitdaging om op weg te gaan, dankzij alle verschillen.
Ontmoeting en samenwerken.
Elke ontmoeting begint met de eerste indruk: In dat nu-moment ervaar je het gevoel wat de ander in je oproept. Dat uitgangspunt bepaalt de volgende stap. Is er interesse, glanzen zijn ogen en vind ik hem sympathiek of kijkt hij mij niet aan en komt hij onsympathiek over? Hoe kom je in gesprek als er geen vraag in je op komt? Je kunt dan weggaan. Of zou het zo kunnen zijn dat je zelf geïnteresseerd bent om er achter te komen wie deze vreemde andere eigenlijk is? Wat hij denkt en hoe je daar met het stellen van vragen achter kan komen? Dat zou een uitdaging zijn. Het initiatief daarvoor bepaalt je eerste indruk. Dan volgt het gesprek: Naar elkaar luisteren kan lastig zijn omdat je dat wat gezegd wordt vaak vergelijkt met je eigen beleving. Echt naar de ander luisteren is inslapen in de ander zegt Rudolf Steiner. Dit inslapen is een vorm om de ander in je op te nemen. Als spreker zorg je ervoor om wakker te blijven. In een gesprek wisselt zich dat af: wakker en inslapen, spreken en luisteren. Door deze uitwisseling ontstaat een samen beleven en vertrouwen. Het gaat erom dat de ander in zichzelf het juiste vindt doordat ik er iets toe bijdraag. Het belangrijkste hierin is dat we de ontwikkeling van de ander even belangrijk vinden als ons zelf. Wij ontwaken zo aan en in de andere mens. Door ons te verbinden met de ander verrijken we ons zielenleven. Met het meedragen van andere mensen ontstaat broederschap. De sociale impuls is hierdoor de Christus impuls. In gemeenschappen ontstaat op deze manier een samenwerking waarin zich Christus kan uitdrukken. Zo leggen de deelnemers aan de gemeenschap samen een grondslag voor de juiste ontwikkeling van de toekomst. Mensen maken het mogelijk.
Ik zou zeggen: De mens ontstaat door daad.
Tot slot
Als samenvatting de bekende spreuk van Rudolf Steiner.
Hij schrijft daarbij: dit is het motto van de sociale ethiek:
Dit alleen werkt genezend
als in de spiegel van de mensenziel
de hele gemeenschap ontstaat;
en in de gemeenschap leeft
de kracht van ieder individu
Hans van Tol
Februari 2021
Verder lezen:
Recente uitgaven:
-Margarete van den Brink: “Van het oude sociale naar het nieuwe sociale via het ik-proces”
Inleiding gehouden tijdens de bijeenkomst van de Sociale Sectie op 30 januari 2016 Website
-Harrie Salman, De sociale wereld als mysterieplaats. Nearchus 2020 236 blz. 19,50 euro
Net verschenen en vervolg van zijn vorige boek uit 1992: Het beeld van de ander.
Opmerking van de redactie: Wanneer je op de titel van de inleiding van Margarete van den Brink klikt wordt je doorgestuurd naar de betreffende voordracht.